Wiek a poziom agresji u osób trenujących karate

Monika Wojtas

Praca pisana w ramach przedmiotu
Psychologia Społeczna

Wprowadzenie :

Karate to moja pasja już od ponad 12 lat. Gdy byłam młodsza, to nie zastanawiałam się nad tym, jak ona może na mnie wpływać i co we mnie kształtuje. Jednak teraz, gdy ode mnie zależy kolejne pokolenie karateków, zaczęłam analizować moje życie pod kątem sportu, jak dużą rolę odgrywa i co dla mnie znaczy. Chciałabym, żeby kolejni jego adepci mieli jasność co do przekazu, a treningi sprawiały im dużo satysfakcji i pomagały w rozwoju motorycznym, ale i duchowym. Wiele mówi się o tym, że sztuki walki pozwalają się wyciszyć, uczą etyki, posłuszeństwa, szacunku i pokory. Ale czy dzieci i młodzież rzeczywiście stosuje się do tekstu Przysięgi Dojo i nie stosują Karate poza salą treningową ? Czy rozpoczynanie trenowania tego typu dyscypliny przyczynia się bardziej do wytworzenia agresji wyuczonej czy może wyładowania jej w zdrowy sposób ? Oto pytania, na które chciałabym znaleźć odpowiedź.
W pierwszym paragrafie omówię podstawowe pojęcia i wprowadzenie teoretyczne, następnie przejdę do hipotez i problemu badawczego, a w kolejnych przeanalizuję samo badanie i jego komponenty. Na koniec skupię się na wnioskach oraz błędach i niedoskonałościach metodologii.

Wprowadzenie teoretyczne i podstawowe pojęcia :
Aby móc rozważać problem badawczy należy pierwsze zastanowić się nad definicją pojęcia agresja. Baron i Richardson przedstawili, że agresja to " każda forma zachowania, której celem jest wyrządzenie szkody lub spowodowanie obrażeń innej żywej istocie, motywowanej do uniknięcia takiego potraktowania" ( Krahe, 2005, s. 17 ). Wyróżniamy dwa typy agresji. Pierwszy to agresja wroga, czyli chęć wyrządzenia szkody drugiej osobie. Drugi rodzaj to agresja instrumentalna, której celem jest doprowadzenie do osiągnięcia konkretnego celu. Aby domknąć część teoretyczną należy jeszcze zastanowić się nad pojęciem "przemocy", która jest ściśle związana z powyższym. Jest to podtyp agresji, który obejmuje skrajne jej formy fizyczne, zniszczenia, ukarania lub kontroli. Akty te nie są w żaden sposób uprawnione ( Krahe za Archie, Browne, 2005, s19 ).
Karate oznacza "pustą rękę", a dokładniej rękę bez broni, nagą. Jest to starożytna sztuka samoobrony. Tutaj nie liczy się siła, lecz szybkość oraz strategia. Uprawianie karate wpływa wszechstronnie na kondycję fizyczną: podnosi siłę i elastyczność mięśni, poprawia szybkość, zwinność, koordynację ruchową i wydolność krążenia. Trening składa się z trzech rodzajów ćwiczeń : kihon, kata i kumite. I to w tej ostatniej części agresja może się najpełniej rozwinąć, ponieważ jest to walka z przeciwnikiem. Jej celem jest pokazanie, w jaki sposób powinno się czysto walczyć. Nastawiona jest głównie na zdobywanie punktów, a dzięki temu na wygranie, a nie na skrzywdzenie przeciwnika. Jednak człowiek nie jest automatyczną maszyną, a w trakcie pojedynku do głosu dochodzą uczucia i emocje, które podpowiadają : co zrobić, by wygrać, jak szybko osiągnąć zwycięstwo.
Dotychczas zostały przeprowadzone badania dotyczące cech osobowości i poziomu agresji u osób trenujących karate (Krzyżanowski i Przybylska, 2012 ). Główną hipotezą, którą spodziewano się potwierdzić było : egzaminowani adepci karate mają wyżysz poziom generalnej agresji. W powyższej pracy za wyznaczynik pojęcia "agresja" przyjęto definicję Javrisa, w której tłumaczy się ją jako zachowanie intencyjne przynoszące szkode drugiej osobie. Jednak treść tej definicji jest zbyt ogólna, gdyż w sztukach walki jest to trochę bardziej skomplikowane. Podczas pojedynku dopuszcza się pewien stopień instrumentalnej agresji między zawodnikami. Jest to też cecha, która może wpływać na osiąganie sukcesu w sporcie. Rozważano agresję w karate pod kątem dwóch teorii : teorii Frustracji – Agresji Berkowitza i teorii społecznego uczenia się. W świetle pierwszej koncepcji aktywność fizyczna pozwala na redukcję poziomu agresji, ponieważ umożliwia ekspresję
jej w sposób społecznie akceptowalny. Druga teoria jest jednak opozycyjna, gdyś głosi, że trenowanie karate pociąga za sobą ryzyko nauki nowych zachowań agresywnych. Wyciągnięto konkluzję, że długi trening pozwala adeptom pozbyć się negatywnych emocji, ale jednocześnie ćwiczenia mogą nie satysfakcjonować tak bardzo jak np przemoc, a co za tym idzie, trenujący nie uzyskają stanu katharsis i spróbują się wyładować w inny sposób. W badaniach dowiedziono, że osoby trenujące karate są bardziej posłuszni autorytetom. Jednocześnie potwierdzono, że grupa egzaminowana wykazuje podwyższony poziom agresji, co może być związane z brakiem możliwości ujścia agresji.
Kolejne badania przeprowadzone przez Franka Kodmana z Murray State University, który analizował cechy osobowościowe instruktorów karate z czarnym pasem wykazały, że osoby trenujące mają wyższy poziom samokontroli.
Badacze teherańskiego Uniwersytetu Nauk Medycznych analizowali poziom agresji u nastoletnich chłopców porównując tych trenujących judo, karate, pływanie i osoby nie uprawiające żadnego sportu. Powoływali się na wcześniejsze wyniki badań, gdzie wskazywano, że w bardziej kontaktowych sportach, poziom agresji jest zdecydowanie wyższy. Dodatkowo okazało się, że przeciwnie do długości uprawiania tego sportu w latach, poziom ów maleje. Wykazano, że młodzież, która trenuje karate ma zdecydowanie niższy poziom agresji, porównywalny z tym, który występuje u pływaków.

Problem badawczy i hipotezy
W poniżej pracy przeanalizuję jaki wpływ na poziom agresji ma wiek adeptów karate.
Hipoteza 1. Zachowania agresywne wzrastają wraz z wiekiem adepta karate i stażem treningów w latach.
Hipoteza 2. W wieku dojrzewania adepci karate wykazują najwyższy poziom agresji.
Hipoteza 3. Po wieku dojrzewania poziom agresji u trenujących karate zaczyna spadać.

Manipulacja eksperymentalna :
Osoby badane przychodzą na trening bez świadomości, że odbędzie się badanie. To pozwala zachować jak największą rzetelność. Obserwacja trenujących pozwoli ustalić czy wraz z wiekiem zmienia się poziom agresji tj. założono w hipotezach.

Grupa badawcza :
Liczebność osób w badaniu wynosiła 35 osób. Były to osoby w wieku od 6 do 50 lat. Zostały one podzielone na trzy grupy wiekowe : 1. najmłodsi od 6-12 r.ż, 2. nastolatkowie od 13 – 20 r.ż. i 3. powyżej 20 r.ż. Dodatkowo każda grupa była rozpatrywana w podgrupie krócej (mniej niż 2 lata) i dłużej trenujących. Wyniki danej próbki pozwolą spojrzeć i wyciągnąć ogólne wnioski, dla większości osób zajmujących się trenowaniem karate. OB będą rozpatrywane pod kątem wieku oraz długości stażu trenowania.

Materiały :
1. Napięstniki

Pomiar zmiennej niezależnej : ilość ciosów wyprowadzonych na przeciwnika

Procedura manipulacji eksperymentalnej :
Pomiar dokonywany jest jednokrotnie. Całe badanie zajmuje ok. 5 minut. Wszystkie osoby wykonują je jednocześnie.
Po krótkiej rozgrzewce badani dopierani są w pary i ustawiani w dwóch kolumnach na przeciwko siebie. W pierwszej części badania jedna strona, przez około minutę wykonuje uderzenia na przeciwnika. Wyprowadza cios prosty ( gyuko-zuki oraz kizami-zuki ). Na komendę : hajime ( jap. start ) badani mieli w dowolnej kolejności, ilości i w dowolnym czasie wykonywać techniki. Druga strona tylko przyjmowała uderzenia. W drugiej części badana nastąpiła zamiana ról, ale bez zmiany zasad ćwiczenia. W trzecim etapie obie strony wykonywały jednocześnie uderzenia i bloki, by się obronić.

Wyniki :
U najmłodszych trenujących, tzn. w grupie wiekowej 6-12 lat osoby badane wykonały najmniej ciosów, bez względu na długość stażu. Aczkolwiek z racji młodego wieku zwykle i tak był on niedługi. Nie odnotowano znaczących różnic między podgrupami. Zadanie potraktowały bardziej jako zabawę. Ciosy również były niedokładne i często niewyprowadzane nawet w obrys ciała. W trzeciej części badania dzieci często próbowały naśladować podpatrzone u starszych lub w popularnych filmach przejścia i kombinacje, nie zważając na treść komendy. Ciężko było im wytrzymać przez 1 minutę wykonując jedno ćwiczenie.
W kolejnej grupie znaleźli się nastolatkowie, od 13 do 20 lat. Tutaj w zależności od długości stażu wyniki były rozbieżne. Osoby, które trenują stosunkowo krótko, przez pierwsze pół minuty starały się uderzać dość często. Wchodziły jednym ciosem i się cofały, albo uderzały serią wielu, niedokładnych ciosów. W ciągu drugiej połowy czasu ich siły się wyczerpały i nie uderzały już tak często. Zmieniła się szybkość i siła uderzenia. Przerwy między kolejnymi ciosami wynosiły do 10 sekund. Natomiast u osób, które staż był dłuższy, można było zauważyć strategię uderzania. Ciosów nie pojawiało się dużo, ale były poprzedzone zwodami oraz unikami. Nie wykonywały technik często, ale były to zawsze kombinacje i zwykle dobrze dochodziły do celu. Trzecia część zadania przebiegła w obu podgrupach w podobny sposób jak poprzednie.
Do ostatniej grupy należały osoby powyżej 20 roku życia. Tutaj bez względu na długość stażu osoby starały się więcej myśleć i analizować ruchy przeciwnika. Zwykle atak nie był wykonywany jedną techniką. U osób dłużej trenujących w trzeciej części eksperymentu można było zauważyć czekanie na ruch przeciwnika oraz wzajemne zwodzenie się. Zaobserwowano mniej ciosów, niż w grupie nastolatków.

Wnioski :
Hipoteza 1. Zachowania agresywne wzrastają wraz z wiekiem adepta karate i stażem treningów w latach.
Hipoteza ta nie została potwierdzona. W badaniu zauważono, że dzieje się wprost przeciwnie i u starszych i bardziej zaawansowanych karateków spada poziom agresji. Wykonywały mniej ciosów, ale były one za to bardziej przemyślane i dokładne. Wiele osób należących do zaawansowanej grupy w przedziałach 13-20 oraz + 20 niejednokrotnie brały udział w zawodach. Również takich na wysokim szczeblu ( np. Mistrzostwa Polski, Mistrzostwa Europy ), więc nawet podczas prostych ćwiczeń wykorzystują wypracowane przez siebie strategie zmylenia przeciwnika. Zasady walki zobowiązują ich do tego, żeby zdobywać punkty nie krzywdząc przeciwnika. W przeciwnym razie otrzymywaliby kary. Dlatego głęboko zinternalizowali przepisy WKF, a to mogło wpłynąć na ich poziom agresji. Również w kodeksie Budo jest napisane, że "żaden z najpośledniejszych samurajów nie może nigdy użyć [ niesłusznie ] przemocy ani popełnić niesprawiedliwości wobec swoich ziomków". (Piwowarski, 2012)

Hipoteza 2. W wieku dojrzewania adepci karate wykazują najwyższy poziom agresji.
Oczekiwano, że nastolatkowie wykażą wyższy poziom agresji niż osoby z grupy 1 i 3. W istocie tak się stało. Zaobserwowano najwyższą ilość ciosów.

Hipoteza 3. Po wieku dojrzewania poziom agresji u trenujących karate zaczyna spadać.
Również ta hipoteza została potwierdzona. Może to wynikać zarówno ze spadku aktywności hormonów i zakończonego okresu dojrzewania, czyli tzw. wieku buntu, jak i z głębszego zrozumienia zasad i przepisów karate. Nie liczy się jak wiele razy uderzymy przeciwnika, ale jak dobrze i skutecznie to zrobimy. Ilość ciosów, nie musi świadczyć o poziomie mistrzostwa. Starsi zdają sobie sprawę, że w walce nie chodzi tylko o siłę fizyczną, ale również o umysł, skupienie i siłę psychiczną. Dodatkowo, gdy zawodnicy zauważą, że metodą wyczekania czasami więcej osiągną, to później ciągle stosują tę technikę – nawet podczas zwykłego treningu.

Zakłócenia i błędy w metodologii :
Badanie zostało przeprowadzone wśród karateków trenujących styl Shotokan, gdzie występuje tylko semi-contact. Od najwcześniejszych treningów wpajane są zasady uważania na przeciwnika i zakaz uderzania na niektóre strefy ( zmienia się wraz z wiekiem ). Te zasady mogą zostać zasymilowane przez trenujących, którzy później nie zdają sobie sprawy, jak głęboko je w sobie utrzymują.

Literatura cytowana :

Javris, M. (2003) Psychologia sportu. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Kodman, F. (2002) Personality Traits of Black Belt Karate Instructors. Social Behaviour and Personality. 10 (2), s.173-175
Krahe, B. (2005) Agresja. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Krzyżanowski, A i Przybylska E. (2012) The personality profile and level of aggression in people practising karate. W: W. Cynarki (red.), Material Arts Phenomenon – Research and Multidisciplinary Interpretation. (s.228-240) Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
Piwowarski, J. (2011) Samodoskonalenie i bezpieczeństwo w samurajskim kodeksie Bushido. Kraków : Collegium Columbinum
Ziaee, V. i in. (2012) Anger in Adolescent Boy Athletes : a Comparision Among Judo, Karate, Swimming and Non Athletes. Iranian Journal of Pediatrics. Vol 22 (No 1), s. 9-14